สถานการณ์การเมืองไทยปัจจุบันกำลังส่งแรงสั่นสะเทือนไปถึงโครงการคมนาคมขนาดใหญ่ที่เป็นหัวใจสำคัญของนโยบายรัฐบาล โดยจุดเปลี่ยนครั้งนี้เกิดขึ้นหลังศาลรัฐธรรมนูญมีคำวินิจฉัยให้ นางสาวแพทองธาร ชินวัตร พ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรี ด้วยมติ 6 ต่อ 3 กรณีคลิปเสียงสนทนากับสมเด็จฮุน เซน ประธานวุฒิสภากัมพูชา คำวินิจฉัยดังกล่าวมีผลให้คณะรัฐมนตรีต้องพ้นจากตำแหน่งทั้งคณะตั้งแต่วันที่ 1 กรกฎาคม 2568 เป็นต้นมา ขณะที่การเลือกนายกรัฐมนตรีคนใหม่ แม้พรรคเพื่อไทยยังเดินหน้าสู้ แต่การที่พรรคภูมิใจไทยส่งสัญญาณพร้อมตั้งรัฐบาลแข่ง โดยมีนายอนุทิน ชาญวีรกูล นำทีม อาจทำให้สมการการเมืองเปลี่ยนไปโดยสิ้นเชิง

ความไม่แน่นอนทางการเมืองครั้งนี้ทำให้โครงการเรือธงของพรรคเพื่อไทยหลายโครงการต้องเผชิญความเสี่ยงสูง โดยเฉพาะนโยบาย “ค่าโดยสารรถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย” ซึ่งเพิ่งเริ่มใช้ในสายสีแดงและสายสีม่วง และกำลังจะขยายครอบคลุมรถไฟฟ้าอีก 10 สายในกรุงเทพฯ และปริมณฑล ครอบคลุมระยะทางกว่า 276 กิโลเมตร 194 สถานี รัฐบาลได้เปิดให้ประชาชนลงทะเบียนใช้สิทธิ์ผ่านแอปตั้งแต่ปลายเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา มียอดผู้ลงทะเบียนแล้วกว่า 2.5 แสนราย และตั้งเป้าเริ่มใช้จริงวันที่ 15 พฤศจิกายนนี้ แม้จะเลื่อนมาจากกำหนดเดิมวันที่ 1 ตุลาคมก็ตาม

อย่างไรก็ตาม การขับเคลื่อนนโยบายดังกล่าวยังติดปัญหาหลักคือความล่าช้าของกฎหมายที่เกี่ยวข้อง ทั้งร่าง พ.ร.บ.การขนส่งทางราง ร่าง พ.ร.บ.บริหารจัดการระบบตั๋วร่วม และการแก้ไข พ.ร.บ.การรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย พ.ศ.2543 แม้ทั้งหมดผ่านสภาผู้แทนราษฎรแล้ว แต่ยังรอการพิจารณาของวุฒิสภา ขณะเดียวกันยังต้องแก้ไขสัญญาสัมปทานกับเอกชนผู้ให้บริการทั้ง BTS และบริษัททางด่วนและรถไฟฟ้ากรุงเทพ ซึ่งประเด็นการชดเชยรายได้ยังเจรจากันไม่ลงตัว รัฐประเมินว่าต้องใช้งบอุดหนุนราว 8,000 ล้านบาทต่อปีเพื่อให้โครงการเดินหน้า

อีกหนึ่งนโยบายสำคัญคือ “บ้านเพื่อคนไทย” ที่รัฐบาลเพื่อไทยตั้งใจใช้ที่ดินของการรถไฟแห่งประเทศไทยพัฒนาโครงการที่อยู่อาศัยนำร่อง 4 ทำเล รวมกว่า 5,700 ยูนิต ให้ประชาชนผ่อนชำระเริ่มต้นเพียงเดือนละ 4,000 บาท สิทธิการถือครอง 99 ปี แต่การผลักดันโครงการกลับติดปัญหากฎหมายทรัพย์อิงสิทธิที่ยังไม่สามารถแก้ไขได้ ขณะที่ความต้องการจากประชาชนมีมหาศาล มีผู้ลงทะเบียนแล้วกว่า 260,000 คน และกว่า 136,000 คนผ่านการพิจารณาเบื้องต้นจากธนาคารอาคารสงเคราะห์ แต่อนาคตโครงการยังแขวนอยู่บนความไม่แน่นอน หากรัฐบาลเปลี่ยนขั้ว โครงการอาจถูกพับไปทันที

นอกจากนี้ โครงการเมกะโปรเจกต์ที่มีมูลค่ามหาศาลก็เผชิญความล่าช้าเช่นกัน ทั้ง “รถไฟความเร็วสูงเชื่อม 3 สนามบิน” มูลค่า 224,544 ล้านบาท ที่อยู่ระหว่างการแก้ไขสัญญาร่วมลงทุนระหว่าง รฟท. และกลุ่มซี.พี. ซึ่งล่าสุดร่างแก้ไขถูกส่งกลับให้อัยการสูงสุดตรวจทานเพิ่มเติม อาจทำให้โครงการเลื่อนไปอีกไม่ต่ำกว่า 1-2 เดือน และยังไม่แน่ว่าจะเริ่มต้นได้ภายในปีนี้หรือไม่ ขณะที่ “โครงการแลนด์บริดจ์” มูลค่าเกือบ 1 ล้านล้านบาท แม้เพิ่งสรุปผลการศึกษาไปเมื่อปลายเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา และมีนักลงทุนต่างชาติหลายรายสนใจ แต่ความไม่ชัดเจนของการเมืองและการออกกฎหมายที่เกี่ยวข้อง อาจทำให้กระบวนการผลักดันต้องสะดุดเช่นกัน

โครงการโครงสร้างพื้นฐานอื่น ๆ เช่น รถไฟทางคู่ระยะที่ 2 ทางด่วนใหม่ มอเตอร์เวย์ M8 และการขยายท่าอากาศยานสุวรรณภูมิและดอนเมือง ต่างก็รอการพิจารณาของคณะรัฐมนตรี ซึ่งหากเข้าสู่สภาวะยุบสภาหรือรัฐบาลรักษาการเต็มรูปแบบ ก็มีแนวโน้มสูงที่จะต้องเลื่อนออกไปทั้งหมด

ภาวะเศรษฐกิจที่กำลังชะลอตัวอยู่แล้วอาจเผชิญแรงกดดันหนักขึ้น หากเมกะโปรเจกต์เหล่านี้ไม่สามารถเดินหน้าตามกำหนด เพราะไม่เพียงแต่จะส่งผลกระทบต่อความเชื่อมั่นของนักลงทุนต่างชาติ แต่ยังทำให้ประเทศไทยสูญเสียโอกาสด้านการแข่งขันในระยะยาว ความล่าช้าของโครงการใหญ่ในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อของการเมืองจึงอาจกลายเป็นเงื่อนไขสำคัญที่ซ้ำเติมปัญหาเศรษฐกิจให้ถดถอยยิ่งขึ้น

กระทรวงพาณิชย์ โดยกรมส่งเสริมการค้าระหว่างประเทศ เผยผลสำเร็จการขับเคลื่อนกิจกรรมส่งเสริมการส่งออกตลอดปีงบประมาณ 2568 ซึ่งนับตั้งแต่เดือนตุลาคม 2567 ถึงเดือนสิงหาคม 2568 ได้ดำเนินโครงการแล้ว 510 โครงการ รวมกว่า 700 กิจกรรม ทั้งในและต่างประเทศ เดิมทีตั้งเป้าสร้างมูลค่าการค้ารวม 92,363 ล้านบาท แต่ผลล่าสุดกลับสร้างมูลค่าทางการค้าได้สูงถึง 156,522 ล้านบาท เกินกว่าเป้าหมายที่วางไว้มากกว่า 60,000 ล้านบาท โดยมีผู้ประกอบการกว่า 226,790 รายที่ได้รับประโยชน์จากการดำเนินงานดังกล่าว

นางสาวสุนันทา กังวาลกุลกิจ อธิบดีกรมส่งเสริมการค้าระหว่างประเทศ เปิดเผยว่า ด้วยความสำเร็จในช่วง 11 เดือนที่ผ่านมา ทำให้มั่นใจว่าในเดือนกันยายน ซึ่งเป็นเดือนสุดท้ายของปีงบประมาณ จะสามารถสร้างมูลค่าการค้าเพิ่มขึ้นได้อีกไม่น้อยกว่า 10,000 ล้านบาท ส่งผลให้ภาพรวมการส่งออกของไทยในปีงบ 2568 มีแนวโน้มเติบโตเกินกว่าที่คาดการณ์ไว้ราว 2-3%

ผลงานที่โดดเด่นในปีนี้ ได้แก่ การจัดงานแสดงสินค้านานาชาติในประเทศไทยจำนวน 6 งาน ซึ่งเพียงกิจกรรมเหล่านี้ก็สร้างมูลค่าการค้าได้กว่า 110,300 ล้านบาท โดยเฉพาะงาน THAIFEX–ANUGA ASIA 2025 งานแสดงสินค้าอาหารที่ใหญ่ที่สุดในเอเชีย ซึ่งสามารถสร้างยอดซื้อขายจากผู้ประกอบการไทยเพียงกลุ่มเดียวได้สูงถึง 99,099 ล้านบาท ขณะที่งานแสดงสินค้าอัญมณีและเครื่องประดับ Bangkok Gems & Jewelry Fair ครั้งที่ 72 ซึ่งจะจัดขึ้นในเดือนกันยายนนี้ คาดว่าจะสร้างมูลค่าทางการค้าไม่น้อยกว่า 3,000 ล้านบาท

นอกจากนี้ กรมยังได้รับงบประมาณเพิ่มเติมภายใต้โครงการกระตุ้นเศรษฐกิจ เพื่อช่วยผู้ประกอบการไทยรับมือผลกระทบจากการจัดเก็บภาษีของสหรัฐฯ โดยได้จัดตั้ง Special Task Force ส่งคณะผู้แทนการค้า 5 คณะ เดินทางไปเจาะตลาดใหม่ใน 4 ภูมิภาคสำคัญ ได้แก่ ลาตินอเมริกา แอฟริกา เอเชียใต้ และตะวันออกกลาง คาดว่าจะสร้างมูลค่าการค้าได้ไม่น้อยกว่า 1,600 ล้านบาท พร้อมกันนี้ยังมีการจัดโครงการใหม่เพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงทางการค้าจากนโยบายภาษีของสหรัฐฯ อาทิ กิจกรรมเจรจาจับคู่ธุรกิจระหว่างผู้ประกอบการไทยกับสหรัฐฯ ซึ่งช่วยสร้างมูลค่าเพิ่มอีก 190 ล้านบาท

อีกหนึ่งความสำเร็จที่สำคัญคือการยกระดับตราสัญลักษณ์ Thai SELECT ที่รับรองคุณภาพร้านอาหารไทยในต่างประเทศ โดยกรมได้ขยายกิจกรรมเชิงรุกเพื่อผลักดัน Soft Power ของไทยทั้งในและต่างประเทศ ทำให้สามารถสร้างมูลค่าการค้าเพิ่มเติมได้กว่า 12,328 ล้านบาท

สำหรับปีงบประมาณ 2569 กรมส่งเสริมการค้าระหว่างประเทศได้วางแผนดำเนินโครงการส่งเสริมการส่งออกจำนวน 570 โครงการ กว่า 700 กิจกรรม โดยตั้งเป้าสร้างรายได้จากการค้าไม่น้อยกว่า 141,881 ล้านบาท โดยมีแนวทางสำคัญคือการเร่งบุกตลาดใหม่ทั่วโลก เสริมสร้างศักยภาพผู้ประกอบการเอสเอ็มอี ปฏิรูประบบบริการไปสู่ดิจิทัลเต็มรูปแบบ และเดินหน้าจัดงานแสดงสินค้านานาชาติ 6 งานใหญ่ เพื่อผลักดันการค้าระหว่างประเทศของไทยให้เติบโตอย่างต่อเนื่องในปีหน้า

การยางแห่งประเทศไทย (กยท.) เดินหน้าสร้างความร่วมมือกับภาคเอกชนจีนอย่างเป็นรูปธรรม เพื่อยกระดับการส่งออกยางพาราของไทย หลังจากได้ข้อสรุปสำคัญร่วมกับบริษัท ม่านเล่ย์ ในมณฑลสิบสองปันนา และบริษัท United Logistics Corporation ซึ่งจะเป็นผู้ดำเนินการด้านการขนส่ง โดยทั้งหมดเห็นพ้องร่วมกันในการใช้เส้นทางแม่น้ำโขงเป็นเส้นทางหลักในการลำเลียงยางพาราไทยเข้าสู่ตลาดจีน

การหารือดังกล่าวมีขึ้นเมื่อวันที่ 27 สิงหาคม 2568 ที่สำนักงานใหญ่ กยท. โดย ดร.เพิก เลิศวังพง รักษาการแทนผู้ว่าการ กยท. ให้การต้อนรับ Mr. Yan Han ที่ปรึกษาของบริษัท ม่านเล่ย์ ซึ่งเปิดเผยว่า ความคืบหน้าในฝั่งจีนได้มีการประสานงานกับรัฐบาลจีนจนบรรลุผลสำเร็จในการผลักดันให้ยางพาราที่ส่งออกจากไทยได้รับการยกเว้นภาษีนำเข้าในอัตรา 0% การผ่อนปรนดังกล่าวถือเป็นก้าวสำคัญที่จะช่วยเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของยางพาราไทยเมื่อเทียบกับประเทศคู่แข่ง อีกทั้งยังเป็นแรงส่งให้ตลาดยางพาราในจีนมีการขยายตัวมากขึ้นอย่างต่อเนื่อง

ในด้านการดำเนินงาน กยท. ได้วางแผนทดสอบระบบการขนส่งล็อตแรกในเดือนกันยายนนี้ โดยจะส่งออกยางก้อนถ้วยจำนวน 400 ตัน ผ่านเส้นทางแม่น้ำโขงไปยังจีน เพื่อเป็นการนำร่องและทดสอบความพร้อมในหลายมิติ ไม่ว่าจะเป็นขั้นตอนการขนถ่ายสินค้าลงเรือ การบริหารจัดการระหว่างการเดินทาง รวมถึงการดำเนินพิธีการศุลกากรทั้งฝั่งไทยและจีน ซึ่งประสบการณ์จากการทดสอบในครั้งนี้จะถูกนำมาใช้ปรับปรุงกระบวนการขนส่งในเชิงพาณิชย์

แผนงานในระยะถัดไป กยท. ตั้งเป้าเริ่มต้นการขนส่งเชิงพาณิชย์เต็มรูปแบบในเดือนตุลาคม 2568 โดยเพิ่มปริมาณการส่งออกเป็น 2,400 ตัน และจะขยายสัดส่วนการส่งออกให้มากกว่า 10,000 ตันต่อเดือนในอนาคตอันใกล้ ซึ่งการที่ยางพาราไทยได้รับสิทธิภาษีนำเข้า 0% จะเป็นแรงขับเคลื่อนสำคัญที่ช่วยเพิ่มรายได้ให้เกษตรกรและผู้ประกอบการ ตลอดจนยกระดับราคายางพาราไทยให้มีเสถียรภาพมากขึ้น

ดร.เพิก ย้ำว่า ความร่วมมือครั้งนี้ไม่เพียงแต่จะช่วยสร้างช่องทางการค้ารูปแบบใหม่ที่สะดวกและคุ้มค่าเท่านั้น แต่ยังตอกย้ำถึงความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจที่แน่นแฟ้นระหว่างไทยกับจีน โดยการใช้เส้นทางแม่น้ำโขงถือเป็นกลไกสำคัญในการลดต้นทุนด้านโลจิสติกส์ และยังเป็นทางเลือกใหม่ในการกระจายสินค้าไปยังพื้นที่ตอนในของจีนได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ด้วยแผนการดังกล่าว กยท. เชื่อมั่นว่าโครงการส่งออกยางพาราผ่านแม่น้ำโขงในครั้งนี้จะเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญของอุตสาหกรรมยางพาราไทย ทั้งในด้านการยกระดับมูลค่า การขยายตลาด และการสร้างความมั่นคงให้แก่เกษตรกรผู้ปลูกยางในระยะยาว

กระทรวงคมนาคม หนึ่งในหน่วยงานหลักที่รับผิดชอบการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านการคมนาคมทั้งถนน น้ำ ราง และอากาศ มักได้รับงบประมาณปีละหลายแสนล้านบาทเพื่อขับเคลื่อนโครงการสำคัญ แต่ล่าสุดหลายเมกะโปรเจ็กต์มูลค่ามหาศาลยังค้างท่อ ไม่สามารถเดินหน้าได้ เนื่องจากต้องรอการพิจารณาอนุมัติจากคณะรัฐมนตรี (ครม.) ชุดใหม่

สถานการณ์นี้เกิดขึ้นภายหลังศาลรัฐธรรมนูญมีมติ 6 ต่อ 3 ให้ นางสาวแพทองธาร ชินวัตร พ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรีนับตั้งแต่วันที่ 1 กรกฎาคม 2568 โดยให้เหตุผลว่าฝ่าฝืนมาตรฐานจริยธรรมร้ายแรงจากกรณีคลิปเสียงสนทนากับสมเด็จฮุน เซน ประธานวุฒิสภากัมพูชา ส่งผลให้ครม.ทั้งคณะต้องพ้นจากตำแหน่งไปด้วย และเหลือสถานะเพียงครม.รักษาการที่ไม่มีอำนาจอนุมัติโครงการลงทุนขนาดใหญ่

การเปลี่ยนผ่านทางการเมืองครั้งนี้ทำให้ 3 โครงการใหญ่ของกระทรวงคมนาคม มูลค่ารวมกว่า 306,000 ล้านบาท ต้องชะงักไปโดยปริยาย โครงการแรกคือนโยบาย “รถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย” ที่มีผู้ลงทะเบียนแล้วกว่า 2.5 แสนราย เดิมกำหนดประกาศใช้ภายในกลางเดือนพฤศจิกายน โดยใช้รายได้จาก รฟม. มาชดเชยราว 8,000 ล้านบาทต่อปีในช่วง 2 ปีแรก แม้ร่างกฎหมายที่เกี่ยวข้องทั้งระบบตั๋วร่วมและกฎหมายการขนส่งทางรางผ่านสภาผู้แทนราษฎรแล้ว แต่การเดินหน้าต่อจะขึ้นอยู่กับท่าทีของรัฐบาลใหม่

อีกโครงการสำคัญคือรถไฟความเร็วสูงเชื่อม 3 สนามบิน ดอนเมือง–สุวรรณภูมิ–อู่ตะเภา ระยะทาง 220 กิโลเมตร มูลค่า 224,544 ล้านบาท ที่บริษัท เอเชีย เอราวัน จำกัด (กลุ่มซีพี) ได้รับสัมปทาน 50 ปี ล่าสุดอัยการสูงสุดตรวจสอบร่างแก้ไขสัญญาแล้ว โดยเห็นชอบกว่า 95% แต่ยังมีข้อสังเกตบางประการที่ต้องหารือร่วมกับเอกชน ก่อนนำเสนอเข้าสู่บอร์ดอีอีซีและครม.เพื่ออนุมัติ คาดว่าจะสรุปได้ภายในสิ้นปีนี้หากรัฐบาลใหม่ไฟเขียว

ส่วนโครงการที่สามคือ “บ้านเพื่อคนไทย” มูลค่า 4,685 ล้านบาท ที่การรถไฟแห่งประเทศไทยจัดสรรพื้นที่บางซื่อ ธนบุรี เชียงใหม่ และเชียงราก รวมกว่า 4,000 หน่วยเพื่อสร้างที่อยู่อาศัยราคาประหยัด ปัจจุบันมีผู้ลงทะเบียนแล้วกว่า 126,000 ราย และมีกำหนดจับสลากผู้มีสิทธิ์ในวันที่ 18 กันยายน 2568 ทว่าอนาคตของโครงการยังไม่แน่ว่าจะเดินหน้าต่อได้หรือไม่หากรัฐบาลใหม่ไม่สานต่อ

ทั้งหมดนี้สะท้อนให้เห็นว่า การเปลี่ยนแปลงทางการเมืองอาจชี้ชะตาโครงการโครงสร้างพื้นฐานขนาดใหญ่ของประเทศ หากพรรคเพื่อไทยยังคงเป็นแกนนำจัดตั้งรัฐบาล โครงการเหล่านี้มีโอกาสได้รับการผลักดันต่อ แต่หากเป็นพรรคอื่นเข้ามาบริหาร ความต่อเนื่องของเมกะโปรเจ็กต์เหล่านี้ก็อาจสะดุดและไม่ถึงฝันตามที่วางแผนไ